Bugün ICTIHAD etmek için alti mâni vardir:

1- Bid atlarin çoklugu ve dalaletlerin tahribati hengaminda ICTIHAD nâmi ile Islâm sarayindan yeni gedikler açip düsman askerlerinin girmesine vesile olacak harekette bulunmak Islâmiyete cinayettir.
2-Selefi salihin dedigimiz büyük mezheb imamlarimiz içtihad-i sâfiyâne ve hâlisanesi ile bütün zamanlarin ihtiyaçlarina cevap veren, dar gelmeyen mübarek fikirleri oldugu halde onlari birakip heveskârane yeni içtihadlara girismek bid'atkârane bir hiyanettir.
3 - Selef-i salihîn asrinda zihinler, kalbller, ruhlar bütün kuvvetleri ile yerler ve gökler rabbinin merziyyatini anlatmaya müteveccih idi. Güzel bir istidadi bulunan kimseler, kalbi ve fitrati suursuz olarak her seyden bir ders-i marifet aliyor, atessiz nurlaniyor ve az zamanda müçtehid oluyordu. Ama su zamanda Avrupa uygarliginin tahakkümü ile, felsefenin tasallutu ile, hayat sartlarinin agirlasmasi ile fikirler ve kalbler dagi1mis himmet ve inayet parçalanmistir. Süfyan bin Uyeyne (rahmetullahi aleyh) dört yasinda Kur'ân-i Kerîmi hifzedip âlimlerle mubahase etmistir. Bir kimse onun zekâsina sahip bile olsa onun içtihadi kazandigi zamana nisbeten on defa fazla zamana muhtaçtir. Süfyan bin Uyeyne hazretleri, on senede müçtehit olmussa, onun zekâsindaki bir kimse ise ancak yüz sene de müçtehit olabilir. Onun için "Ben da onun gibi zekiyim niçin ona yetisemiyorum?" diyemez, demiye de hakki yok tur ve yetisemez.
4 - Bugünkü vasatta yapilacak içtihad, Islâm vücudunu tahrib ve boynundaki ser'i zincirini çikarmaya vesiledir.
5- Seferde namaz kisaltilarak iki rekât kilinir. Su ser'i ruhsatin illeti seferdir, hikmeti ise mesakkattir. Sefer bulunsa, mesakkat hiç olmasa da namaz yine kisaltilir. Fakat sefer bulunmasa, yüz mesakkat bulunsa namazin kisaltilmasina illet olamaz. Iste su hakikatin aksine olarak bazi mezhepsizler, maslahat ve hikmeti illet yerine ikame edip ona göre hükmediyorlar. Bu ise içtihad-i eraziyyedir, hevesidir, felsefidir, semavi olamaz.
Bazi gafiller, hutbe gibi bazi seair-i Islâmiyeyi arabiden çikarip her milletin 1isani ile söylemeyi faydali görüyorlar. ( Hutbeyi Arabi olarak okumak lâzimdir. Her lisan ile okumak caiz fakat tahrimen mekruhtur diyenler de oldu.)
6-Selefi salihinin müçtehidin-i izami asr-i nûr ve asr-i hakikat olan asr-i sahabeye yakin olduklarindan safi bir nur olup halis bir içtihad ettiler. Su zamanda içtihada yeltenenler ise o kadar perdeler arkasinda ve uzak bir mesafede hakikat kitabina bakar ki, en vazih bir harfini de zorla görebilir.
HATIME
Asirlara göre seriatlar degistigi için belki bir asirda kavimlere göre ayri ayri seriatlar, peygamberler gelmistir. Fakat Hatem'ül-Enbiyadan sonra SERIAT-l KÜBRASI, her asirda her kavme kâfi geldiginden muhtelif seriatlara ihtiyaç kalmamistir. Ancak teferruatta bir derece ayri ayri mezheplere ihtiyaç oldugundan hak mezhepler tesekkül etmis ve hikmet böylece tamam olmustur. Eger insanligin ekserisi bir mektebi âlinin talebesi gibi ayni hayati yasasa, bir seviyeye gelse o zaman mezhepler tevhid edilebilir Fakat bu hal-i âlem, o hale müsaade etmedigi gibi mezhepler de bir olamaz ve TELFIKI MEZAHIB ismiyle bir cinayet islenemez.
Eger dört mezhebin dördü de nasil hak olur, hak bir olmaz mi? diye bir sual sorarsan dinle: Birisine hastaliginin durumuna göre su, ilaçtir, tibben vacibdir. Diger birisine hastaligi için zehir gibi muzirdir, tibben ona haramdir. Diger birisine az zarar verir, tibben ona mekruhtur. Diger birisine zararsiz menfaattir, tibben ona mübahtir. Iste burada bak teaddüt etti çogaldi. Diyebilir misin ki su yalniz ilâçtir, vacibdir, baska hükmü yoktur. Yukarida suyun haram bile oldugunu gördük. Iste bunun gibi ilâhi ahkâmlar, mezheplere ilâhi hikmetin sevkiyle ittiba edenlere göre degisir. Hem hak olarak degisir ve her birisi de bir maslahat olur. Suya yalniz ilâç demek veya yalniz haram demek ne kadar azîm bir hata ise, mezhepleri birlestirmek de o nisbette azîm bir cinayettir.
(Sait Nursi'nin (ks)IÇTIHAD risâlesinden özetlenerek ve kismen de serh edilerek alinmistir